Interactive session by Dr. Sachin Nagarkar- Sexuality of special persons

Thought provoking guidance on an important subject

✪ Sexuality is there- right from time in the womb to death
✪ We do so much for dogs, why not for our children?
✪ A father crying in the workshop
✪ Need for acceptance and appropriation
✪ 65% internet is used for porn
✪ MC is not a problem
✪ Need for sensitivity, companionship and support system
✪ Remedies and solutions are available!

Hello. Today, 10th October is Mental Health Awareness day. Recently I attended one thought provoking lecture by Dr. Sachin Nagarkar. He has over 30 years of experience of guiding regarding physical needs and sexual awareness of the specially- abled persons. This programme was organized Saptrishi Foundation in collaboration with Sobati Divyang Group, Nirvan Divyang organization and Abhisar Foundation and it took place in Divyang Bhavan, Pimpari. Dr. Nagarkar delivered a dialogue which sometimes made one cry, sometimes laugh and also introspect. His guidance is significant not only for special persons, but all. Sharing major points of his narration.

Dr. Nagarkar sir elaborated the background in detail. He told that sexuality is natural and innate. Intellectually disabled or differently- abled persons also have sexual emotions and sexuality. Appropriate expressions and release of this sexuality is necessary. When this does not happen, such children and adults become angry or more upset. It is the stress caused by blocking of natural needs and emotions. It is a natural reaction of stress caused due to blocking of natural needs. Sir told that we need to understand their sexuality and help them release it appropriately. 

 

He told that sexual intercourse and sexuality are two different things. Sexual intercourse is a short- duration incident. But sexuality is there right when the baby is in the womb, his penis gets erected in the womb also. It can get erected due to other reasons also. These are natural things. Sexuality remains till death. He told one incident. His friend's father is 87 year old and he is in good health. He uses mobile phone. Once his mobile was not working. So, his son got it repaired. Just to check whether all functions are proper, he checked the phone. Then he also saw messages of his father. He found one group and it had all dangerous items- photos and videos! He got angry and asked his father its justification! Firstly, the uncle got angry. He was unhappy for breach of his privacy! But later on he told that it was a special group of his friends- those who have lost semen and those who no more have menstruation. Sir continued further and made participants laugh a lot. He told that 65% use of internet is for the porn. While listening, one realized how significant this subject is and it is significant for all. It is vital from the perspective of mental and physical health also.

Dr. Nagarkar sir shared the incident when a boy came right in the meeting, took off his clothes and masturbated. He told that there are ways to satisfy these needs and they can be released appropriately. He suggested ways such as cultivating certain habits in the children since their childhood, training them to express themselves in socially acceptable and appropriate ways, good company of opposite- sex friends etc. If something cannot be done, cannot be expressed properly or opposed continuously, then not only the differently- abled, but we also get angry. Giving only instructions indicate rejection of that person and instead of this, if we appreciate small things, then we convey acceptance and it helps for further progress, he added. 

He also shared experiences of some parents who would just think, how he or she "has this thing" or how he or she feel it. One father had crushed penis of his son. But sir told that when that person came for a workshop, he cried. He realized his mistake. In these days, people even take their dogs for mating. They try hard to find partner for their dog. Then if we care so much for our dogs, then why not for our children, he asked. 

All types of special children and adults- those having autism, the Down's syndrome, those having multiple disabilities, learning disability, MR, ADHD and other types- if habit is cultivated in them from an early age (early intervention), they can slowly learn. If they are suddenly told, they oppose. But this applies to all. One can easily learn driving at a young age. But doing that when one is 60 is difficult. Sir told that he is 60 year old, but certainly, his fitness and energy is telling a different figure! Sir told that nothing is wrong about sexuality. The question is not should it be there or not. It is there! Just its appropriation towards a right direction is in our hands. And special children can be cultivated in appropriate habits such as not changing clothes in presence of others or doing masturbation in bathroom. Even the special girls are trained for menstruation cycle through three workshops. Parents do need help from special educators and experts.

Of course, when one does not get what naturally one should, one gets stressed. Anger and stress comes. Therefore, many times such special children or adults closely go near others. Some parents also tell that their son simply does not allow them to leave their house unless he is provided masturbation. These children also know from where they get joy. Sir shared that in one workshop, the boys were shown a picture where one boy was standing alone and his hands were downward. The special boys immediately recognized that he was having fun at his genital part. They also have the same sensitivity and emotions, he reiterated. He shared one unique incident. In one organization, one experiment was done with a special boy and a special girl. They were made to live with each other like husband and wife. They stayed with one another. When the started living together, their anger and stress reduced. They became peaceful and started taking care of one another. Even for lunch, they started sitting near one another. The organization thought that they might have a sexual intercourse. But they are so peaceful and joyous that till now they have not had the intercourse.

If there is companionship with love and if holding one’s hand is allowed, then further aggression ceases. There are many such examples. Mere company of opposite- sex person reduces mental burden. One dialogue and cheer comes, he told. Boys in company of girls slowly became sensitive. When a girl is angry, her mood must have swung due to her period, now the boys tell. Sir guided from many perspectives. He also told that a period should not be regarded as a problem. rather it is a problem if it does not occur. This lecture is worth listening and sharing with parents of special persons.

He also discussed issues such as how to satisfy the sexual needs, should they marry or not, responsibility and complications lying therein. One family or parents have limitations at their level, but many parents can come together and find ways or organizations can find out ways and provide this support. Parents responded this lively and light- mood discussion by Should an autistic person be married, how we should teach the person not to undress in presence of others, how to teach menstruation hygiene to girls and other related questions were asked.

He also discussed issues such as how to satisfy their sexual needs, should they marry or not, responsibility and complications lying therein. One family or parents have limitations at their level, but many parents can come together and find ways or organizations can find out ways and provide this support. Those who understand can come two steps forward. 

Parents responded this lively and light- mood discussion by him. Should an autistic person be married, how we should teach the person not to undress in presence of others, how to teach menstruation hygiene to girls and other related questions were asked. He stated that sexuality is not something that is to be suppressed- ‘how they can have these emotions. But this is the subject where we should help them to express their sexuality properly and help them to release it appropriately. Although there are difficulties and limitations about sexuality of the differently- abled, solutions are there and ways can be found. Energy of the children and the adults can be channelized to other creative areas.

Once again I thank my friend Manoj Borse’s Saptrishi Foundation and other organizers. Thanks for reading. You can share with your near ones. - Niranjan Welankar 09422108376. Date of writing- 10 October 2025. 

विशेष व्यक्तींची लैंगिकता ह्यावर डॉ. सचिन नगरकर सरांचं व्याख्यान 

अतिशय आवश्यक विषयावर मोलाचं मार्गदर्शन

✪ लैंगिकता- आईच्या पोटात असल्यापासून ते मृत्युपर्यंत
✪ वी.स. पा. गे. समूहाची गोष्ट
✪ "सा. सू. आणि सू. न.!”
✪ “हम कुत्ते के लिए इतना करते हैं, बच्चे के लिए नही?”
✪ कार्यशाळेत रडणारा बाबा
✪ गरज स्वीकाराची व अप्रोप्रिएशनची
✪ ६५% इंटरनेट पॉर्नसाठी वापरलं जातं
✪ पाळी अडचण नाही, ती आली नाही तर अडचण
✪ संवेदनशीलता, सोबत आणि सपोर्ट सिस्टीम हवी
✪ प्रश्नांवर उपायही आहेत!

नमस्कार. आज १० ऑक्टोबर- मानसिक आरोग्य जागरूकता दिवस. नुकतंच डॉ. सचिन नगरकर सरांचं एक विलक्षण व्याख्यान ऐकण्याचा योग आला. विशेष व्यक्तींच्या शारीरिक गरजा व लैंगिक साक्षरता ह्या विषयावर मार्गदर्शन करण्याचा ३० वर्षांपेक्षा अधिक अनुभव असलेल्या डॉ. सचिन नगरकर सरांचं दोन तासांचं व्याख्यान व प्रत्यक्ष संवाद कार्यक्रम सप्तर्षी फाउंडेशनने सोबती दिव्यांग ग्रूप, निर्वाण दिव्यांग संस्था आणि अभिसार फाउंडेशन ह्यांच्या सहकार्याने पिंपरीतील दिव्यांग भवन येथे आयोजित केला होता. अंगावर शहारे आणणारं, कधी कधी हसवणारं तर कधी रडवणारं हे उत्स्फूर्त भाषण होतं. त्यातले मुद्दे केवळ विशेष व्यक्तीच नाही, तर सर्वांसाठी महत्त्वाचे आहेत. त्यासाठी सरांनी सांगितलेल्या मुख्य मुद्द्यांचं हे शब्दांकन शेअर करत आहे.

डॉ. सचिन नगरकर सरांनी चर्चा आणि संवाद्वारे सुरूवात केली. विषय अवघड असल्यामुळे पार्श्वभूमी सविस्तर सांगितली. लैंगिकता ही कशी नैसर्गिक आणि जन्मजात आहे, मनुष्य प्राण्यापासून कसा विकसित झाला आहे आणि कसा करूणा, सहानुभूती, समानुभूती ह्या गुणांमुळे तो मनुष्यापासून वेगळा ठरतो, हे त्यांनी सांगितले. बौद्धिक अक्षम किंवा दिव्यांग मुलांनाही लैंगिक जाणीवा व संवेदना असतात. ते बौद्धिक अक्षम असतात, परंतु लैंगिक गरजा त्यांनाही तितक्याच असतात. आणि त्या लैंगिक गरजांना योग्य प्रकारे व्यक्त होणे आवश्यक असते. हे न झाल्यामुळे अनेकदा अशी मुले व प्रौढ चिडचिडे होतात किंवा अधिक अस्वस्थ होतात. अगदी स्वाभाविक किंवा नैसर्गिक अशी गरज पूर्ण न झाल्यामुळे होणारा हा ताण असतो. त्यांची लैंगिकता आपण समजून घेतली पाहिजे व तिचा निचरा होण्यासाठी मदत केली पाहिजे, असं सरांनी सांगितले. 

(सरांच्या व्याख्यानाचं ऑडिओ रेकॉर्डिंग इथे ऐकता येईल. नक्की ऐकावं असं आहे.)

लैंगिकता व लैंगिक संबंध ह्या गोष्टी स्वतंत्र आहेत. लैंगिक संबंध हा अगदी कमी वेळेचा भाग आहे. पण लैंगिकता ही आईच्या पोटात बाळ असल्यापासून असते. त्या बाळाचंही शिष्न ताठरत असतं. इतरही अनेक कारणांमुळे असं होतं आणि ते नैसर्गिक आहे. आणि मृत्युपर्यंत ही लैंगिकता असतेच. सरांनी एक किस्सा सांगितला. त्यांच्या एका मित्राच्या बाबांचं वय ८७ आहे. ते तब्येतीने छान आहेत. मोबाईल वापरत असतात. एकदा त्यांचा मोबाईल बंद पडला. तेव्हा मित्राने तो दुरुस्त करून आणला. सगळं नीट आहे ना, हे तो बघत होता तेव्हा त्याला काकांचा एक ग्रूप दिसला. त्याचं नाव होतं "वी.स. पा. गे." त्याने तो उघडला तो काय! एकदम सगळे डेंजर आयटम आणि फोटो- व्हिडिओज! रागावून त्याने काकांना विचारलं की हे काय आहे? त्यावर आधी ते चिडले की, माझी काही प्रायव्हेसी आहे की नाही. मग त्यांनी सांगितलं की, तो "वी.स. पा. गे." त्यांच्या खास लोकांचा गट आहे- वीर्य संपलेले, पाळी गेलेली. सरांनी अवघड विषय असा हसत हसत समजावला. पुढे सर म्हणाले की, इंटरनेटचा ६५% वापरसुद्धा पोर्नसाठी होतो. हे ऐकताना सतत जाणवत गेलं की, हा किती महत्त्वाचा विषय आहे व सगळ्यांसाठीच किती महत्त्वाचा आहे. आणि मानसिक व शारीरिक आरोग्याच्या दृष्टीनेही किती महत्त्वाचा आहे.

भर बैठकीमध्ये येऊन आणि कपडे काढून हस्तमैथून करणार्‍या विशेष मुलाचं व त्याला अगदी प्रेमाने समजावणार्‍या शिक्षिकेचं उदाहरण सरांनी दिलं. ह्या गरजांचे शमन होण्यासाठी व योग्य प्रकारे त्यांचा निचरा होण्यासाठी विविध उपाय आहेत. लहानपणापासून मुलांना हळु हळु सवय लावणे, सामाजिक प्रकारे स्वीकारार्ह व योग्य पद्धतीने त्या व्यक्त करण्याचे प्रशिक्षण देणे, प्रसंगी भिन्न लिंगी व्यक्तींची सोबत- सहवास आणि लैंगिक टॉयजचा योग्य वापर असे उपाय त्यांनी सुचवले. एखादी गोष्ट करता येत नसेल, व्यक्त होत नसेल किंवा सतत विरोध केला जात असेल तर दिव्यांगच काय आपणही चिडतो आणि अस्वस्थ होतो. काय करायचं नाही, हे सांगण्यासह काय करायचं हेही सांगितलं पाहिजे. आणि जास्त सूचना देणं म्हणजे त्या व्यक्तीला रिजेक्ट करणं होतो, त्याउलट छोट्या गोष्टींचं कौतुक स्वीकार भाव दर्शवतो आणि पुढच्या पावलासाठी मदत करतो, असं सर म्हणाले. ("सा. सू." म्हणजे सारख्या सूचना आणि "सू. न." म्हणजे सूचना नको!)  

सरांनी अशाही काही पालकांचे अनुभव सांगितले जे म्हणायचे की, त्याला किंवा तिला "ही गोष्ट" होतेच कशी. किंवा मनात ती भावना येतेच कशी. एक बाबाने तर पक्कड घेऊन मुलाचं शिश्न चिरडलं होतं. पण सरांनी सांगितलं की, कार्यशाळेमध्ये आल्यावर तोच बाबा नंतर रडला. त्याला चुकीची जाणीव झाली. आज काल लोक आपल्या कुत्र्यांनाही मेटींगसाठी नेतात- वाट्टेल तिथे जाऊन त्यांना पार्टनर मिळवून देतात. मग कुत्र्यांसाठीही आपण हे करतो, तर मुलांसाठी का नाही, हा प्रश्न त्यांनी केला. 

विशेष मुलं- व्यक्ती मग ते सर्व प्रकारचे असतील- ऑटीझम असलेले, डाउन्स सिंड्रोम, बहुविकलांग, लर्निंग डिसेबलिटी, एमआर, एडीएचडी आणि इतर- मुलांना कमी वयापासून सवय लावली तर हळु हळु ते शिकू शकतात (Early intervention). नव्याने एकदम त्यांना सांगितलं तर ते विरोध करतात. पण हे सगळ्यांना लागू होतं. गाडी तरुण वयात सहज शिकता येते. साठीच्या वयामध्ये शिकताना त्रास पडतो. सरांनी त्यांचं वय ६० सांगितलं, पण त्यांची ऊर्जा व फिटनेस वेगळंच वय दर्शवत होते! सर म्हणाले की, लैंगिकता ही चूक नाहीय. किंवा ती असावी का नसावी हा प्रश्नच नाही. कारण ती आहेच. फक्त तिला योग्य दिशेने कसं अप्रोप्रिएट करता येईल, हे आपल्या हातात आहे. आणि विशेष मुलांसाठी इतरांसमोर कपडे न बदलणं किंवा हस्तमैथून करायचं तर बाथरूममध्ये जाऊन करायचं अशा सवयी हळु हळु लावता येतात. अगदी विशेष मुलींना तीन कार्यशाळांमध्ये मासिक पाळीबद्दलही प्रशिक्षण देता येतं.  पालकांना विशेष शिक्षक व तज्ज्ञांची मदत मात्र लागते. 

जे निसर्गत: मिळायला हवं ते नाही मिळालं तर तणाव निर्माण होतो. अस्वस्थता आणि चिडचिड होते. त्यामुळे अनेकदा असे विशेष मुलं किंवा प्रौढ कधी कधी इतरांच्या जवळ जातात. किंवा काही पालक सांगतात की, त्यांचा मुलगा हस्तमैथून करून दिल्याशिवाय त्यांना बाहेरच पडू देत नाही. ह्या मुलांनाही आनंद कसा मिळतो, हे कळत असतं. सरांनी सांगितलं की, एका कार्यशाळेमध्ये मुलांना एक चित्र दाखवलं ज्यात एक मुलाने हात खाली केलेले होते. त्यावरून विशेष मुलांनी बरोबर ओळखलं की, तो शूच्या जागेवर मजा करत होता. त्यांना संवेदना आणि इच्छा तितकीच आहे हे सर सांगत होते. व्याख्यानात सरांनी एक वेगळा अनुभव सांगितला. एका संस्थेमध्ये एक प्रयोग केला गेला होता. एका विशेष मुलाला व विशेष मुलीला एकत्र ठेवलं. नवरा बायकोसारखे ते सोबत राहिले. सोबत राहायला लागल्यावर त्यांची चिडचिड व अस्वस्थता कमी झाली. ते खूप शांत झाले आणि एकमेकांची काळजी घेऊ लागले. जेवताना ते एकमेकांजवळ बसायला लागले. संस्थेला वाटलं की, त्यांच्यात लैंगिक संबंध येईल. पण ते इतके शांत झाले आहेत आणि इतके हळवे झाले आहेत की, अद्याप लैंगिक संबंध झालेला नाही. 

प्रेमाची सोबत मिळाली, हातात हात येऊ दिला तर पुढची आक्रमकता येतच नाही, अशी उदाहरणं आहेत. केवळ भिन्न लिंगी व्यक्तीची सोबत मिळाली तरी घुसमट दूर होते. एक संवाद आणि प्रसन्नता येते, सरांनी सांगितलं. आणि मुलींच्या सोबत वावरणारे मुलंही हळु हळु संवेदनशील झाले. कधी मुलगी चिडली तर पाळीमुळे तिचा मूड स्विंग झाला असेल, असंही आता मुलं सांगतात, सर म्हणाले. अनेक बाजूंनी सरांनी मार्गदर्शन केलं. हे व्याख्यान आवर्जून ऐकावं आणि विशेष मुलांच्या पालकांसोबत शेअर करावं, असं आहे. लैंगिक गरजांचं समाधान, विशेष व्यक्तींनी विवाह करावा किंवा करू नये, त्यातून येणारी जवाबदारी आणि गुंतागुंती अशा मुद्द्यांवरही सरांनी चर्चा केली. त्या त्या परिस्थितीमध्ये मदतीसाठी व आधार देण्यासाठी किती व्यक्ती आहेत, सपोर्ट सिस्टीम कशी आहे ह्यानुसार ह्या गोष्टी ठरतात. कदाचित एकटे कुटुंब किंवा फक्त पालक अपुरे असतील, पण अनेक पालक एकत्र येऊन उपाय शोधू शकतात किंवा संस्था मिळून त्यावर मार्ग काढून हा आवश्यक सपोर्ट उपलब्ध करून देऊ शकतात, असं ते म्हणाले. ज्यांना कळतं त्यांनी दोन पावलं टाकली तर गोष्टी सोप्या होऊ शकतात.

सरांच्या हसत- खेळत झालेल्या भाषणाला व सोप्या पद्धतीने कठिण विषयाला हात घालणार्‍या भाषणाला पालकांनी भरपूर प्रतिसाद दिला आणि ऑटीझम असलेल्या मुलाने लग्न करावं का, मुलाला सगळ्यांच्या समोर कपडे बदलू नको असं कसं शिकवायचं, मुलींना पाळीचं प्रशिक्षण कसं द्यायचं अशा व इतर प्रश्नांच्या माध्यमातून प्रतिसाद दिला. पाळीबद्दल आजही "माझी अडचण आहे," असंच बोललं जातं. हा दृष्टीकोण बदलला पाहिजे असं सांगत सरांनी ह्या सर्व प्रश्नांना व इतरही प्रश्नांना उत्तरे दिली व उपलब्ध साधने, सुविधा व प्रशिक्षण कार्यक्रमांची माहिती दिली. लैंगिकता हा विषय दाबून टाकण्याचा किंवा त्यांना कुठे आल्या वासना किंवा जाणीवा असं म्हणण्याचा नाही तर त्या लैंगिकतेला योग्य प्रकारे व्यक्त होण्यासाठी त्यांना मदत करण्याचा आहे असं ते म्हणाले. दिव्यांग व्यक्तींच्या लैंगिकतेसंदर्भात अडचणी व मर्यादा असल्या तरी त्यावर मार्ग काढता येतो आणि मुलांची व प्रौढांची ऊर्जा अन्य विषयाकडे वळवता येते. 

इतकं सुंदर व्याख्यान आयोजित केल्याबद्दल माझा मित्र- मनोज बोरसेची सप्तर्षी फाउंडेशन व इतर संस्थांना पुनश्च धन्यवाद. वाचल्याबद्दल धन्यवाद. ऑडिओही ऐकू शकता व जवळच्यांसोबत शेअर करू शकता. - निरंजन वेलणकर 09422108376. लिहीण्याचा दिनांक- 10 ऑक्टोबर 2025.