लातूरच्या पानगांवमध्ये आकाश दर्शन व विद्यार्थ्यांसोबत संवाद

विज्ञान प्रसाराची "सुदिशा"

नमस्कार. काल 28 फेब्रुवारी रोजी विज्ञान दिनानिमित्त सुधाकरराव कुलकर्णी स्मृती प्रतिष्ठान व मराठी विज्ञान परिषदेच्या पानगांव जि. लातूर शाखेद्वारे आयोजित कार्यक्रमामध्ये मुलांसाठी व मोठ्यांसाठी आकाश दर्शन सत्र घेण्याची संधी मिळाली. लातूरचे खगोलशास्त्रज्ञ श्री. राजकुमार गव्हाणे सरांमुळे हा सहभाग घेता आला. आकाशात आपण तारे वर्तमानात जरी बघत असलो तरी त्यांचा प्रकाश भूतकाळातला असतो, तशी प्रतिष्ठानच्या प्रा. डॉ. संतोष कुलकर्णी सरांसोबतच्या जुन्या नात्याची नव्याने ओळख झाली! माझं गाव परभणी, त्यामुळे लातूर तसं जवळचंच! लातूरमधल्या मित्रांच्या, स्नेही जनांच्या व आधीच्या लातूरला केलेल्या सायकल प्रवासाच्या आठवणीही ताज्या झाल्या.

कुलकर्णी सरांसोबत लातूरहून निघालो तेव्हा सरांनी सावध केलं की, पानगांवचा रस्ता इतका सोपा नसणार! आणि आकाशात अमावस्येमुळे चंद्र जरी दिसणार नसला तरी रस्त्यावरचे खड्डे चंद्रावरच्या विवरांची उणीव जाणवू देणार नाहीत! महाराष्ट्रातले जे अनेक रस्ते दुर्गम मनाली- लेह रस्त्याशी स्पर्धा करू शकतात, त्यात हाही रस्ता नक्कीच असेल! ह्या रस्त्यावरून प्रवास करणं म्हणजे संयमाची‌ कसोटी आणि ध्यानाचा धडा! चंद्रावरच्या विवरांना चुकवत व गुरूत्वाकर्षणासोबत घसरगुंडी करत जावं लागलं! पण सरांसोबतच्या गप्पांमुळे  प्रवास छान झाला. पानगांवमध्ये सुधाकरराव कुलकर्णी स्मृती प्रतिष्ठानचं केंद्र आहे. इथे मुलांसाठी "सुदिशा" म्हणजेच "सुट्टीच्या दिवशीची शाळा" हा उपक्रम राबवला जातो. आणि मराठी विज्ञान परिषदेच्या शाखेच्या स्वरूपात विज्ञान प्रसाराचं कामही केलं जातं. इथे सरांची खूप स्वप्नं साकार करण्याची धडपड सुरू आहे.

आकाश दर्शनाची सुरूवात दिवसा तारा बघून झाली! दिन में तारा दिखाने का मौका मिला! फिल्टर लावून सूर्य निरीक्षण. सूर्याचे 99.99% प्रकाश किरण शोषल्यानंतर सूर्य संत्र्यासारखा लालसर व सौम्य दिसतो. जणू "मार्तंड जे तापहिन!" अशा सूर्याचं व त्यावरच्या डागाचं निरीक्षण बाल तारे- तारकांनी केलं. हे डाग म्हणजे सूर्यावरच्या ज्वाळाच आहेत. पण इतर ज्वाळांपेक्षा कमी प्रकाशित असल्यामुळे काळसर भासतात. आणि दिसताना बिंदुवत दिसत असले तरी हे डाग पृथ्वीपेक्षाही मोठे असतात!

आकाशात चंद्राची व शनिची उणीव जाणवणार होती. त्यामुळे चंद्र व शनिचे माझ्या दुर्बिणीने घेतलेले फोटोज व व्हिडिओज दाखवले. चंद्र व शनिचं पिधान- चंद्रामुळे झाकला जाणारा शनिही पॉवर पॉईंटच्या मदतीने दाखवला. तसंच 2020 मध्ये झालेली शनि- गुरूची युतीही दाखवली. आकाशगंगेचा पट्टा कसा दिसतो हेही मुलांना सांगितलं. ह्यावेळी विद्यार्थ्यांसोबत संवाद करता आला. विद्यार्थ्यांनी स्वत:चा परिचय करून दिला. त्यांना आकाशात काय बघायचं आहे, हे सांगितलं.

इतरांच्या कठीण काळात त्यांची सावली होणारे सोबती

✪ The more you sweat in peace, the less you bleed in war!
✪ शिक्षण ही जशी शिक्षक- विद्यार्थी अशी दुतर्फा प्रक्रिया आहे तशी आरोग्यसुद्धा आहे
✪ अवघड प्रश्नांवर भाष्य करून उत्तरांचा मागोवा घेणारं पुस्तक
✪ गंभीर विषय पण अनौपचारिक, unpredictable शैली व विनोदाचा शिडकावा
✪ स्वत:ला अनेक प्रश्न विचारण्याची गरज
✪ “व्यक्त होण्याचं" आणि संवादाचं महत्त्व- बोलने से सब होगा
✪ स्वत:साठीचा वेळ- me time बद्दल अपराधभाव सोडून देण्याची गरज
✪ केवळ रुग्णांचेच सोबती नाही तर सर्वांचे व स्वत:चेही सोबती होण्याची दिशा
✪ प्रत्येकाने सजग व्हावं अशी एक छोटी चेकलिस्ट

नमस्कार. "इतरांच्या कठीण काळात त्यांची सावली होणारे सोबती" हे श्री. चंद्रशेखर वेलणकर लिखित व अमालताश बूक्सद्वारे प्रकाशित पुस्तक नुकतंच वाचून झालं. चंद्रशेखर वेलणकर म्हणजे माझा शेखर काका! त्यामुळे हे पुस्तक खरं तर वाचलं कमी आणि त्याच्या आवाजात व त्याच्या मिस्कील शैलीत ऐकलं जास्त, असंच वाटलं. ह्या पुस्तकावर ही प्रतिक्रिया आपल्यासोबत शेअर करतो आहे. सौ. वर्षा वेलणकर- माझी वर्षा काकू हिच्या आरोग्य समस्या- डायलिसिस ते किडनी ट्रान्सप्लांट व पुढे ह्या त्यांनी गेली अनेक वर्षं अनुभवलेल्या खडतर वाटचालीबद्दल आणि त्यातून त्यांनी रस्ता कसा शोधला हे सांगणारं पुस्तक आहे. आणि बारा वर्षांच्या ह्या एक प्रकारच्या तपश्चर्येमध्ये त्यांना जशी वाट मिळाली तशी ते इतर सहप्रवाशांसाठी कसे सोबती झाले हे वर्णन त्यात आहे. गंभीर व दुर्धर आजाराच्या स्थितीतील रुग्ण व रुग्णांची काळजी घेणारे सोबती ह्या सर्वांना उपयोगी पडेल म्हणून हे पुस्तक काकाने लिहीलं आहे. 

Yoga camp and Nature retreat in Tryambakeshwar

 

✪ Participating in Bihar School of Yoga's camp in Tryambakeshwar
✪ Experience of online fraud in the name of one famous institution
✪ "Always be aware, never ever think of harming others!"
✪ Satsanga in presence of Paramhansa Niranjanananda Saraswati
✪ "Four meet, sixty four smile and twenty come together"
✪ Excellent conduction and arrangement by BSY with great sessions
✪ Epitome of ideal Guru as well as ideal disciple!
✪ Keertana, Songs and meditation amid fair of sadhakas
✪ Enjoying Tryambakeshwar surroundings and unforgettable trek of Brahmagiri

Namaste. Recently participated in a yoga camp organized by Bihar School of Yoga (BSY) in Tryambakeshwar, Maharashtra. Bihar School of Yoga! Swami Shrimurtee ji from whom I learned Yoga is a BSY Sanyasin. My father and many close people are BSY sadhakas. Therefore was curious for this camp. This camp proved to be a great treat of all delicious servings related to Yoga and meditation- from Asanas, Pranayams to meditation, Keertan and Bhajan. Everywhere there was the typical BSY imprint. It was great to closely see Paramahansa Niranjanananda Saraswati, the chief of BSY  and listen his sessions. 

 
Satyananda Yogadarshan peeth near Tryambakeshwar, Nashik, Maharashtra. This ashram is located on a hill and therefore even for going there, we need to do a small trek. When we reach the ashrama located by natural panorama, our pranayama already has started! I enjoyed this camp with my father who did not took lift and walked every day to the camp. Then I met my first Guru Swami Shrimurteeji, who had taught me Yoga! We also meet many Yoga sadhakas from Parbhani- Niramay Yoga Prasar and Sanshodhan Sanstha and others! Entire the atmosphere is Yoga- electric! Everyone coming to BSY is welcomed like a fellow- disciples (Guru Bandhu/ Guru Bhagini). Many familiar faces meet each other!
 
The outline of the camp was like this- 8-10 in the morning- mainly Asanas, Pranayams and some components of meditation. Also Bhajanas- Keertan and discourses were there. In the afternoon session of 3-5 there was mainly meditation, discourses and many kinds of Satsangas. Lunch at 10 am and dinner at 5 pm. Actually entire the day's sessions spanned just for four and half hours, but its impact was so deep. 

In the beginning, Swami Shivrajanandaji conducted basic asanas and linking those movements with breathing he helped us experience Pranayama. Along with visualization of subtle bodies, it became meditative. He also instructed for Surya Namaskars. Doing yoga alone and doing it in presence of around a thousand sadhakas and higher sadhaks and even the Siddha- it makes a huge difference. There was every arrangement for this number of people- sitting arrangements, water, meals, many screens to see the stage and speakers. Participants were around a thousand and at least two hundred volunteers would be there. After the first session, we watched the campus of this Yoga Peeth. There are many meditation cells for Sadhakas. This area has excellent views of the nature.

In the afternoon session, it was delightful to listen to Paramhansa Niranjananandaji. He appeared to be much distinct from those Gurus who are there on internet. Very harsh approach. His one sentence- If there is someone here who feels that he or she knows about Yoga then he or she should leave. Or- Today people get initiated, in two years they get the Sanyas clothes and then they start their Yoga classes like shops. Such harsh words, even for a few BSY sadhakas! But he also shared how his Guru Satyanandaji helped him come out of darkness of false knowledge. How he made him realize that his deeper journey was remaining. One was feeling as if Swami Niranjanananda was directly present here and Swami Satyanandaji was also present indirectly. His presence was continuously felt through the Kirtanas, Bhajans, his memories and videos and photos showing his life events and his contribution.

 

त्र्यंबकेश्वरमधील योग शिबिर आणि निसर्गाचा सत्संग

✪ त्र्यंबकेश्वरमध्ये बिहार स्कूल ऑफ योगाचं योग शिबिर
✪ पण त्याआधी प्रसिद्ध संस्थानाच्या नावाने झालेली ऑनलाईन फसवणूक
✪ "अखंड सावधान असावे दुश्चित कदापि नसावे!"
✪ परमहंस निरंजनानंद सरस्वतींच्या उपस्थितीतील सत्संग
✪ "चार मिले, चौसठ खिले, बीस करें जोड़"
✪ BSY चं सुंदर आयोजन आणि सत्रांची मेजवानी
✪ आदर्श गुरू बरोबर आदर्श शिष्यत्वाचं उदाहरण!
✪ साधकांची मांदियाळीसह कीर्तन, भजन आणि ध्यान
✪ त्र्यंबकेश्वर भटकंती व ब्रह्मगिरीचा अविस्मरणीय ट्रेक


सर्वांना नमस्कार. नुकताच त्र्यंबकेश्वरमध्ये झालेल्या बिहार स्कूल ऑफ योगा ह्या मोठ्या योग विद्यापीठाच्या एका योग शिबिरामध्ये सहभागी होण्याची संधी मिळाली. १४ ते १६ फेब्रुवारीला त्र्यंबकेश्वरजवळ सत्यानंद योगदर्शन पीठ इथे हा सोहळा रंगला. सकाळी दोन तास व संध्याकाळी दोन तास असं स्वरूप असल्यामुळे ऑनलाईन काम करणारे अनेक जण त्यामध्ये सहभागी होऊ शकले. बिहार स्कूल ऑफ योगा अर्थात् BSY बद्दल लहानपणापासून ऐकलं होतं. मी ज्यांच्याकडून योग शिकलो ते स्वामी श्रीमूर्ती जी हे BSY चेच संन्यासी. शिवाय माझे बाबा व अनेक परिचित हे BSY चे साधक. त्यामुळे ह्या शिबिराची उत्सुकता होती. वेळ व दिवस जुळत असल्यामुळे शिबिर करायचं ठरवलं. हे शिबिर म्हणजे योग व ध्यानाशी संबंधित सर्व पंचपक्वान्न- अगदी आसन, प्राणायाम ते धारणा, ध्यान आणि कीर्तन- भजन अशा सर्व मिष्टान्नाची मेजवानीसारखं वाटलं. प्रत्येक गोष्टीमध्ये BSY चा ठसा जाणवत होता. तिथले परमाचार्य परमहंस निरंजनानंद सरस्वतींना जवळून बघण्याची संधी मिळाली. त्यांचे अनेक सत्र ऐकता आले!
 
त्र्यंबकेश्वरजवळ सत्यानंद योगदर्शन पीठ हा एका डोंगरावर असलेला आश्रम आहे! त्र्यंबकेश्वर! म्हंटलं तर नाशिकसारख्या शहरापासून अतिशय जवळ, पण तितकंच निसर्गामध्येही रममाण व म्हणून रमणीय! ह्या आश्रमात जातानासुद्धा पायवाटेचा एक छोटा ट्रेक करावा लागतो आणि आसपासचं निसर्ग वैभव आपल्याला मंत्रमुग्ध करतं! चढाची पायवाट चालून आपण शिबिरामध्ये पोहचतो तेव्हा प्राणायामाची सुरूवात झालेली असते! रिक्षा न घेता रोज चालतच जाणार्‍या माझ्या बाबांसोबत ह्या शिबिराचा आनंद घेता आला. मला योग उलगडून सांगणारे पहिले गुरू श्रीमूर्तीजींशी भेट होते! शिवाय परभणीच्या निरामय योग प्रसार व संशोधन संस्थेचे व इतरही ठिकाणचे अनेक योग साधक भेटतात! सगळं वातावरण अगदी योगमय! BSY मध्ये येणार्‍यांचं गुरूबंधू- गुरूभगिनी प्रमाणे आपुलकीने स्वागत होतं! अनेकांना ओळखीची मंडळी भेटतात. हळु हळु रंगत वाढत जाते. एक मैफिलच सुरू होते!
 
ह्या शिबिरामध्ये साधारण असे घटक होते- सकाळी ८ ते १० मध्ये योग आसन, प्राणायाम आणि ध्यानाचे काही प्राथमिक घटक. त्याशिवाय भजन- कीर्तन व प्रवचन. आणि दुपारी ३ ते ५ च्या सत्रामध्ये मुख्यत: ध्यान, प्रवचन व अनेक प्रकारे सत्संग असं स्वरूप होतं. सकाळचं जेवण १० नंतर लगेचच व संध्याकाळचं जेवण ५ नंतर. खरं तर फक्त चार- साडेचार तास हे सत्र असूनही त्याचा परिणाम खूप खोलवर जाणवत होता.

शिबिराच्या सुरूवातीला स्वामी शिवराजानंदांनी ताडासन, तिर्यक ताडासन व कटिचक्रासनाचा अभ्यास घेतला. श्वासाची त्याला जोड देऊन प्राणायामचाही अभ्यास त्यासोबत जोडला. त्याबरोबर सूक्ष्म शरीराच्या व्हिज्युअलायजेशनला जोडून धारणेचाही अभ्यास घेतला! अगदी तीन आसनं- पण त्यासोबत प्राणायाम व धारणाही झाली. ह्या आसनांची मस्त उजळणी झाली. सूर्यनमस्काराच्याही सूचना त्यांनी दिल्या. एकट्याने योग करणं व जवळ जवळ हजार लोकांच्या उपस्थितीत आणि उच्च साधक व सिद्धांच्या उपस्थितीत करणं ह्याचा मोठा फरक पडतो. इतक्या मोठ्या लोकांसाठी बसण्याची व्यवस्था, पाणी, जेवण, मंचावरचं दिसावं म्हणून भरपूर स्क्रीन्स व स्पीकर्स अशी सगळी जय्यत तयारी. शिबिरार्थी हजार एक लोक असतील तर निदान दोनशे लोक तरी व्यवस्थेतले व्हॉलंटीअर्स असावेत. पहिल्या सत्राच्या विरामानंतर ह्या योग पीठाचा परिसर बघितला. इथे साधकांसाठी वेगवेगळे कक्ष आहेत. शिवाय स्वामी शिवानंदजी, स्वामी सत्यानंदजी ह्यांच्याही प्रतिमा असलेले ध्यान कक्ष आहेत. आसपास सगळा रमणीय परिसर आहे.

दुपारच्या सत्रामध्ये परमहंस निरंजनानंदजींची वाणी ऐकायला मिळाली. आज काल आपण इंटरनेटवर बघतो त्या गुरूंपेक्षा खूप वेगळे वाटले. अतिशय परखड. कठोर. त्यांचं एक वाक्य- इथे कोणी असं असेल ज्याला वाटत असेल की त्याला आसनं येतात तर त्याने उठून बाहेर जावं! किंवा आज लोक संन्यास घेतात, दोन वर्षांमध्ये संन्यास वेष मिळतो व लगेच ते त्यांचे योग क्लासेस सुरू करतात, जणू दुकान उघडतात. BS‌Y च्याच अनेक साधकांना पचवायला जड जाईल अशी परखड वाणी!‌ पण त्याबरोबर त्यांनी हेसुद्धा सांगितलं की, त्यांचे गुरू- सत्यानंदजींनी कसा त्यांचा ज्ञानाचा भ्रम दूर केला होता. कशी त्यांना जाणीव करून दिली होती की, त्यांनी योगामध्ये अजून खूप खोलवर जायचं बाकी होतं. स्वामी निरंजनानंदजी इथे प्रत्यक्ष अर्थाने उपस्थित होते, तर स्वामी सत्यानंदजी अपरोक्ष प्रकारे उपस्थित होते असंच वाटत होतं. कीर्तन, भजन, त्यांच्या आठवणी, त्यांच्या जीवन व कार्यातले प्रसंग दाखवणार्‍या फिल्म्स ह्यामधून त्यांची उपस्थिती सतत जाणवत होती.

 

शेकडो कार्यकर्त्यांचे "मितवा"- सुहास आजगांवकर

नमस्कार. मला जर कोणी विचारलं की तुझ्या पाहण्यामध्ये असा कोणी आहे का जो कधीच तणावात दिसत नाही, जो कधीच अति गंभीर असत नाही आणि जो कोणत्याही आणीबाणीच्या परिस्थितीतही चेहर्‍यावरचं हसू गमावत नाही तर माझ्या डोळ्यापुढे एकच नाव येतं. आणि खात्रीने सांगू शकतो की हाच प्रश्न इतर अनेक लोकांना विचारला, तरी ते त्याच व्यक्तीचं नाव घेतील. हा प्रश्न व हे दुर्मिळ गुण असणं म्हणजे ध्यान जमणं आहे. कितीही आणीबाणी येऊ दे, कितीही खडतर परिस्थितीचं ओझं येऊ दे किंवा कितीही गंभीर स्थिती असू दे, जो माणूस प्रसन्नचित्त राहतो तो खूप वेगळा असतो. सुहासभाऊंचे मित्र, त्यांनी ज्या ज्या प्रकल्पांमध्ये काम केलंय तिथले ताई- दादा माझ्या वाक्याशी खात्रीने सहमत होतील. आणीबाणी- मग ती कोणतीही असेल- संस्थेमध्ये बाहेरून मंडळी भेटायला आली आहेत आणि त्यांना नेणार्‍या गाडीचा ड्रायव्हर फोनच उचलत नाहीय, किंवा प्रकल्पासाठी डॉक्युमेंटस सादर करण्याचा शेवटचा दिवस आहे आणि फिल्ड वर्कर्सकडून डेटाच आलेला नाहीय. तरीही ज्यांची शांती ढळत नाही, कितीही ताण होऊनही ज्यांचं एक खट्याळ असं हसू लोप पावत नाही ते सुहासभाऊ! हास्यवदनी सुहासभाऊ! आणि शेकडो जणांचे जिव्हाळ्याचे "मितवा" अर्थात् मित्र- तत्त्वचिंतक आणि वाटाडे!
 

Tarpan Foundation’s Award ceremony: Saluting young achievers

✪ Determination to resolve neglected problems in the society
✪ People come along and it becomes a caravan
✪ Let the wings fly high in the sky
✪ "A bridge" for proactive charity
✪ Journey from being orphan to a patron- Gayatri Pathak
✪ Unity in efforts to overcome adversity
✪ "What you do to others will come back to you"
✪ Who says darkness cannot go away

Hello. Yesterday, on 13th January, there was Youth award ceremony organized by Tarpan Foundation in Mumbai. Young achievers were felicitated in this special programme. Shrikantji Bharatiya and Shreyaji Bharatiya are patrons of Tarpan Foundation. When I was studying in Pune’s Karve Social Work Institution, Shreyaji was my junior. But very senior as far as her contribution and age is concerned. Today she is working at such a huge scale, but she is humble and down to earth. It will be sufficient to tell this- They both have been working on the issues of orphan children since last 30 years, even before their marriage and now they have become parents of many orphan children.

A different kind of "star" party

Sky watching and observation of a star in daylight!

Hello. Some of us may think that they have never seen any star or any planet. But this is not true! Even in the daytime, we do see a planet and a star! One star is quite visible in the daylight! For that special star, a unique star- party recently took place. “यार, तुम तो दिन में भी तारे दिखाते हो!” I got opportunity to show sunspots to the Standard III students of Indira Gandhi National School, Wakad in Pune. This programme took place at Mauli’s world farm house near Hinjewadi. Shri. Abdullah Sheikh of Adventure Education Tour and astronomer Shri. Ajay Karnik gave this opportunity to me. This was the day- time sky watching activity!

सामान्यांमधले असामान्य: कर्नल समीर गुजर

नमस्कार. भारतीय सेनेमध्ये महत्त्वपूर्ण योगदानाबद्दल नावाजले गेलेले मूळचे परभणीचे असलेले कर्नल समीर गुजर हे माझे मित्र! हे सांगताना अतिशय अभिमान वाटतो! नुकताच त्यांच्या सहवासाचा योग आला. सेनेमध्ये इतक्या उच्च पदावर व दायित्वावर असूनही जनतेसोबतचं त्यांचं आत्मीयतेचं वागणं- बोलणं, गावच्या लोकांसोबत व समाजासोबत असलेली त्यांची बांधिलकी, इतक्या उंचीवर पोहचूनही त्यांचं डाउन टू अर्थ वागणं हे खूप जवळून बघता आलं. त्यांच्याकडून त्यांच्या वाटचालीतले काही किस्से ऐकायला मिळाले. माझे गावचे मित्र म्हणून हे लिहावसं वाटलं. आणि सेनानी घडतो कसा, हेही लोकांसोबत शेअर करावसं वाटलं.

निमित्त झालं बुलढाणा जिल्ह्यातल्या किनगांव राजाच्या व परभणीजवळच्या हट्टा इथल्या शाळेतल्या आकाश दर्शन सत्रांचं! त्यांच्या आप्तांच्या ह्या शाळा. तिथल्या विद्यार्थ्यांसाठी आकाश दर्शन कार्यक्रम घ्यावा ही समीरजींची इच्छा होती. त्या ठिकाणच्या शाळेतले कार्यक्रम, शिक्षक व पालकांचा उत्साह, तिथे समीरजींनी केलेला संवाद, मुलांसाठी काही सकारात्मक असं देण्याचं समाधान, आकाशातल्या गमती बघताना मुलांना होणारा आनंद असं बरच काही अनुभवायला मिळालं. आणि त्याशिवाय समीर हे आजचे खूप वेगळ्या ठिकाणी पोहचलेले सेनानी‌ कसे झाले, हे त्यांच्याकडूनच ऐकता आलं.